Wertując w niedzielny wieczór półki z dziedzictwem mądrościowym ludzkości znajdujemy się w dość ambiwalentnej sytuacji. Z jednej strony w ciągu kilku sekund można nabyć i ściągnąć praktycznie dowolną książkę. Z drugiej zaś strony ten nadmiar połączony z łatwością dostępu wymaga wprowadzenia do niedzielnej lektury jakiejś zasady selekcyjnej.

Jeśli dodatkowo założysz, że chcesz mieć w życiu czas na: przyjemne i kształcące zabawy z rodziną, muzykowanie, oporządzanie motocykla, medytacje, sport, inne hobby i … pracę a ponadto hołdujesz zasadzie minimalizmu to rozsądna selekcja lektur wydaje się zadaniem absolutnie kluczowym. Dzisiaj czytamy Tipitakę. Dlaczego? Ze względu na naukę. Dwa i pół tysiąca lat temu Siddartha Gotama sformował hipotezy dotyczące związków pomiędzy pewnym zaproponowanym systemem etycznym a szczęściem człowieka.   Hipoteza Gotamy znana są jako tzw. Ośmioraka Ścieżka:

„Oto ta Szlachetna Ośmioaspektowa Ścieżka:
właściwe rozumienie,
właściwa intencja,
właściwa mowa,
właściwe postępowanie,
właściwe życie,
właściwy wysiłek,
właściwa uważność,
właściwe skupienie.”

Współczesna nauka dość jednoznacznie potwierdza, że praktykowanie Ośmiorakiej Ścieżki jest racjonalną drogą do szczęścia (przykładowa popularnonaukowa  lektura tu) Na temat każdego z tych ośmiu punktów pisano wiele grubych ksiąg. Każdy filozof kawiarniany zainteresowany filozofią orientalną wcześniej czy później musi zmierzyć się z własnym wykładem Ścieżki. No i teraz moja kolej. Ja tutaj na tym blogu chce dostarczać Czytelnikowi dobrej jakości produkt w rozmiarze do 500 słów …

Dzisiaj punkt pierwszy czyli „właściwe rozumienie” i ogólna struktura Ośmiorakiej Ścieżki. Kolejność tych ośmiu punktów nie jest przypadkowa. Nie chodzi jednak o przejście punktów od 1 do 8 lecz o ciągłą praktykę wszystkich. Tradycyjnie ścieżka dzieli się na trzy części.

• Część mądrościowa i intelektualna: właściwe rozumienie i właściwa intencja
• Część etyczna: właściwa mowa, postępowanie i życie.
• Część medytacyjna: właściwy wysiłek, uważność i skupienie.

OK. Już na pierwszy rzut oka odbiega to nieco od kilkupunktowych zasad znanych z naszego kręgu kulturowego. Co to jest „właściwe rozumienie”? W Suttcie o Ośmioaspektowej Ścieżce (Magga-vibhanga Sutta, SN XLV.8) Gotama uczy tak:

„Mnisi, co to jest właściwe rozumienie? Wiedza odnośnie cierpienia, wiedza odnośnie powstawania cierpienia, wiedza odnośnie ustania cierpienia, wiedza odnośnie sposobu praktyki wiodącej do ustania cierpienia. Mnisi, to jest nazywane właściwym rozumieniem.”

W innych miejscach Tipitaki podana jest też egzegeza powyższego fragmentu. Zreferuję to dla Was możliwie krótko:

• Gotama bada przyczyny cierpienia mentalnego (a nie fizycznego bo tym zajmuje się medycyna a nie filozofia). Przyczynami cierpienia mentalnego i braku szczęścia są:
  • pragnienie,
  • awersja
  • urojenia lub nierealne oczekiwania.
• Pragnienie nawet rzeczy słusznej i dobrej jest przyczyną cierpienia. Nawet uzasadniona awersja do rzeczy nieprzyjemnej też wywołuje cierpienie mentalne.
• Do właściwego rozumienia zalicza się tzw. prawo karmy, które mówi, że czyny powodowane pragnieniem, awersją lub urojeniami powodują nieszczęśliwe skutki zaś działania powodowane odpuszczeniem, życzliwością i rozeznaniem powodują szczęśliwe skutki. „Istoty są właścicielami swoich działań, spadkobiercami swoich działań; powstają ze swoich działań, są przez swoje działania ograniczone i przez nie wspierane. Jakich uczynków dokonają, dobrych czy złych, takie dziedzictwo przypadnie im w udziale”. Nie ma w tym nic nadnaturalnego – po prostu taka jest empirycznie obserwowana natura rzeczywistości. Odrobina doświadczenia medytacyjnego i życiowego pozwala zauważyć, że odstęp czasowy wspomnianych przyczyn i skutków zazwyczaj jest niezwykle krótki i zupełnie nie wymaga żadnego odniesienia do wieczności.
• Cierpienie mentalne pojawia się gdy nie akceptujemy nietrwałej, niesatysfakcjonującej i pozbawionej ego natury rzeczywistości.
• Wzięcie odpowiedzialności za własne pożądania, awersje  i złudzenia pozwala się od nich uwolnić za pomocą Ośmiorakiej Ścieżki tak by osiągnąć trwałe szczęście.

Tako rzecze Gotama i tego (szczęścia) Wszystkim i sobie życzę!